Europarlementariërs verzwijgen nevenfuncties: De Graaff incasseerde een ton (2024)

• Veel Europarlementariërs hebben neveninkomsten of -functies die ze niet opgeven in openbare registers, blijkt uit onderzoek van BNR.
• Marcel de Graaff (FVD) incasseerde bijvoorbeeld in 2014 een ton via zijn eigen bv, volgens hem geld dat hij eerder verdiend had als zelfstandige.
• Toine Manders (CDA) is mede-eigenaar van een vastgoedproject in Stiphout dat hij eenmalig opgaf in 2012. Daarna liet hij dit weg uit publieke registers.
• Caroline Nagtegaal (VVD) gaf haar inkomen uit een baan als lobbyist voor het Havenbedrijf Rotterdam niet op. Ze deed dit werk voordat ze parlementariër werd in 2017.
• Europarlementariërs vinden vaak dat ze hun nevenactiviteiten of inkomsten niet hoeven te melden. De regels laten ruimte voor interpretatie.

Het Europees Parlement gaat gebukt onder corruptieschandalen. Eind 2022 werden in Brussel koffers vol contanten aangetroffen bij leden thuis: omkoopsommen betaald namens de Qatarese overheid. Momenteel loopt ook een onderzoek naar beïnvloeding door Rusland. Aanleiding was onder meer een markante speech van Marcel de Graaff (ex-PVV, nu FVD), die volhield dat Oekraïne 'kinderkennels met draagmoeders' huisvest ten bate van 'Westerse pedonetwerken'.

Transparantieregisters vormen een belangrijk onderdeel van de strijd tegen corruptie. Europarlementariërs zijn verplicht openbaar melding te doen van nevenfuncties en -verdiensten. Deze regels werden in het kielzog van 'Qatargate' zelfs aangescherpt.

Toch laten minstens elf van de 29 Nederlandse volksvertegenwoordigers een nevenfunctie, inkomsten daaruit, of beide onvermeld in deze registers, zo blijkt uit onderzoek van BNR. Marcel de Graaff springt hierbij het meest in het oog: hij incasseerde aan het begin van zijn eerste termijn in 2014 een ton via zijn eigen bv, zonder hier melding van te maken. Maar ook Toine Manders (ex-VVD, ex-50PLUS, nu CDA) en Caroline Nagtegaal (VVD) vallen op. Manders verzweeg ruim tien jaar lang een bouwproject in zijn Brabantse geboortedorp. Nagtegaal liet haar werk voor het Rotterdamse Havenbedrijf onvermeld, waar ze voorafgaand aan haar tijd in het Europarlement in dienst was als lobbyist - een periode waarover het parlement ook transparantie verlangt.

Nagtegaal en twee andere Europarlementariërs lieten na vragen van BNR weten alsnog hun nevenfuncties openbaar te zullen maken. Het merendeel verandert echter niks: de parlementariërs vinden om uiteenlopende redenen dat specifieke nevenactiviteiten niet onder de meldplicht vallen.

‘Net iets te makkelijk voor wie zichzelf wil verrijken’

Rob van Eijbergen, hoogleraar integriteit van organisaties, toont weinig begrip voor deze selectieve transparantie. Van Eijbergen heeft geen bezwaar tegen nevenfuncties. 'Politici laten zo zien dat ze midden in de samenleving staan', aldus de hoogleraar. 'Maar daar moeten ze dan wel eerlijk over zijn. Als je niet wilt vermelden wat je ernaast doet, moet je geen functie als Europarlementariër bekleden.' Lousewies van der Laan, directeur van Transparency International, gaat zelfs een stap verder. Volgens haar zetten politici die geen openheid van zaken geven over hun belangen de deur open voor fraude door anderen. 'Het gaat niet om schoonheidsfoutjes, het doel is het voorkomen van daadwerkelijke corruptie en belangenverstrengeling', zegt Van der Laan tegen BNR. 'Als Europarlementariërs dit soort informatie genereus verstrekken is controle mogelijk, maar als iedereen zelf maar bedenkt wat ze wel en niet melden is dat net iets te makkelijk voor wie zichzelf wil verrijken.'

De regels van het Europees Parlement inzake neveninkomsten zijn erg ruimhartig: veel is toegestaan, zolang de parlementariër daar maar melding van maakt. Een kwart van alle parlementariërs geeft neveninkomsten op naast hun basissalaris van zo'n 120.000 euro per jaar, zo blijkt uit onderzoek van Transparency International. Een groot deel van deze werkzaamheden wordt zelfs verricht in dienst van partijen die ook actief lobbyen in Brussel.

De Graaff incasseerde in eerste jaar als parlementariër een ton

Dat deed ook Caroline Nagtegaal. Zij was voor zij in 2017 aantrad als Europarlementariër als lobbyist in dienst van de Schiphol Group en het Havenbedrijf Rotterdam. De regels van het Europees Parlement zijn duidelijk: verdiensten uit werk in de drie jaar voor het lidmaatschap moeten openbaar gemaakt worden. Nagtegaal gaf haar inkomsten uit haar werk voor de luchthaven op, maar liet niet optekenen dat ze 6.000 euro per maand verdiende als belangenbehartiger van de Rotterdamse haven. Na vragen van BNR meldde ze dit alsnog op de website van het Europees Parlement.

Marcel de Graaff incasseerde in 2014, zijn eerste jaar als Europarlementariër, via een bv waarvan hij enig aandeelhouder is ongeveer 135.000 euro aan uitstaande vorderingen, zo laten gedeponeerde jaarrekeningen zien. Geld dat hij weer aan zichzelf uitbetaalde als dividend, zegt De Graaff tegen BNR.

Volgens De Graaff was het bedrijf een erfenis uit zijn tijd als zelfstandig consultant en was dit inactief toen hij aantrad als Europarlementariër. 'Toen ik in het Europees Parlement werd gekozen, had ik al jaren geen inkomsten meer uit deze bv', schrijft De Graaff. 'Juist mijn positie als lid van het Europees Parlement was de reden om ten langen leste de bv eindelijk eens te liquideren.'

De Graaff vindt dat neveninkomsten alleen openbaar moeten worden gemaakt als deze 'structureel en regelmatig van aard zijn' en beroept zich hierbij op het reglement van het Europees Parlement. 'Dat is vanzelfsprekend niet het geval bij een eenmalige dividenduitkering vanwege een liquidatie', aldus De Graaff.

25 appartementen te koop op Funda

Toine Manders is mede-eigenaar van een vastgoedproject in Stiphout, waar op een grasveld tegenover de groenteboer achttien appartementen en zeven woningen moeten verrijzen. De woningen staan al te koop op Funda, toch ontbreekt het bouwproject in de meest recente verklaring van Manders zakelijke belangen. Manders heeft in 2012 al eens melding gedaan van het project en vindt dat hij dit niet opnieuw hoeft te doen als hij in 2019 na een afwezigheid van vier jaar weer zitting neemt in het Europees Parlement. De parlementariër geeft aan alleen 'melding te maken bij een wijziging' van zijn zakelijke belangen.

Ook Dorien Rookmaker (ex-FVD, nu lijsttrekker van de door haarzelf opgerichte partij Meer Directe Democratie) heeft een reden om haar bedrijf niet op te geven. Ze is enig aandeelhouder van een zogenaamde 'stamrecht-bv' die een gouden handdruk van een eerdere werkgever beheert. Omdat ze er (nog) geen inkomsten uit geniet, hoeft ze het bezit van de bv niet te melden, meent ze.

Twee PvdA'ers (Agnes Jongerius en Paul Tang) hebben een eenmanszaak die niet in de registers staat. Die hoeven niet gemeld te worden omdat de inkomsten die ermee gemoeid zijn wel openbaar worden gemaakt via de website van het Europees parlement, iets wat door de ambtelijke ondersteuning van het parlement wordt bevestigd, zo laat een PvdA-woordvoerder weten.

Vier Europarlementariërs bekleden een politieke functie in een stichtingsbestuur of raad van toezicht zonder die te melden.

Parlement is eigen politieagent

Handhaving van de regels is een zaak van het parlement zelf. Er is een raadgevend comité dat integriteitsschendingen beoordeelt. BNR legde hier een aantal van de bovenstaande casussen voor ter beoordeling. Een woordvoerder laat echter weten niet op individuele zaken in te kunnen gaan. De uitzonderingsgronden die worden aangevoerd voor eenmanszaken, niet-renderende bedrijven, of incidentele inkomsten zijn in ieder geval niet eenduidig terug te vinden in het parlementair reglement.

Transparency International vreest dat deze onduidelijkheid over de regels ruimte schept voor kwaadwillenden die iets te verbergen hebben. Directeur Van der Laan pleit daarom voor volledige openheid van zaken. 'Het is niet aan de Europarlementariër persoonlijk om te bepalen wat wel en niet gemeld hoeft te worden.' Alles moet gemeld worden, zegt Van der Laan.

Handhaving van transparantieregels is niet bijzonder strikt. Het ethische comité van het Europarlement meldt in haar laatste jaarverslag slechts twee mogelijke schendingen te hebben onderzocht. In één (anoniem) geval waren de regels weliswaar overtreden, een straf bleef uit. Het lid mocht gewoon achteraf alsnog melding doen in het transparantieregister.

Van der Laan wil af van deze vrijblijvende sfeer die momenteel rondom de regels hangt. Een cultuurverandering is nodig, zegt zij. 'Het lijkt vaak of politici het geven van transparantie maar lastig vinden', zegt Van der Laan. 'Maar je hóeft geen Europarlementariër te worden, het is iets waar je zelf voor kiest. In een democratie wordt de macht gecontroleerd.'

Bas Eickhout (GroenLinks)

Bestuurder Stichting GroenLinks in de EU

De stichting GLiEU gaat 'over het personeelsbeleid en de financiën van de fractie: zo zorgen we dat de vergoedingen juist worden besteed en, als ze niet worden gebruikt, teruggestort. Hij zit daar in z'n functie als fractievoorzitter. Hiervoor wordt hij niet betaald.'

Marcel de Graaff (FVD)

Enig aandeelhouder en vereffenaar van FOB Consulting, B.V. in liquidatie

'De bv werd door mij gebruikt als zelfstandige van 2002 tot 2006. De bv was dus al jaren inactief. Toen ik in het Europees Parlement werd gekozen, had ik dus al jaren geen inkomsten meer uit deze bv. Juist mijn positie als lid van het Europees Parlement was de reden om ten langen leste de bv eindelijk eens te liquideren.' 'Om mij onduidelijke redenen had de KvK problemen om dit in hun systeem te verwerken. Hoe momenteel de status van deze bv in hun systeem is, is mij onbekend. '

Bart Groothuis (VVD)

Bestuurder van de Benedictus de Spinoza-Stichting

'Deze stichting bestaat al lang niet meer. Dat hij nog staat ingeschreven berust op een administratieve fout en zullen we uitzoeken.'

Michiel Hoogeveen (JA21)

Lid van de Raad van Toezicht van Jong21

'Hoogeveen zit in de Raad van Toezicht omdat hij Jong21 wil helpen. Hij heeft dit niet gemeld maar gaat dit wel doen. De functie is niet betaald.'

Agnes Jongerius (PvdA)

Eenmanszaak 'Agnes Jongerius'

'De eenmanszaak dient enkel als vehikel voor uitbetaling van inkomsten van de nevenfuncties. Dat geld heeft ze – zoals al vele malen gepubliceerd is - echter nooit zelf in ontvangst genomen, maar altijd geschonken aan goede doelen.'

Toine Manders (CDA)

Maat in 'De Manderij', een maatschap die onroerend goed exploiteert.

'De Manderij is een maatschap waarin een erfenis van mijn ouders zit. De maatschap, bestaande uit zes broers en zussen, is eigenaar van een braakliggend terrein: er zijn geen gegenereerde inkomsten, enkel onderhoudskosten. Mijn rol in de maatschap heb ik in 2012 al opgegeven bij het Parlement.'

Caroline Nagtegaal (VVD)

Vennoot in vennootschap DoorNagtegaal Bestuurder Mr. H.R. Nordstichting Lobbyist voor Havenbedrijf Rotterdam 'Volledigheidshalve' heeft Nagtegaal haar bestuursfunctie voor de H.R. Nordstichting en haar baan als lobbyist voor het Havenbedrijf Rotterdam alsnog vermeld. De vennootschap is 'jaren geleden bedacht mocht ze ooit willen gaan ondernemen. Dit heeft ze echter niet gedaan.' Nagtegaal heeft haar vennootschap na vragen van BNR uitgeschreven.

Henk Jan Ormel (CDA)

Bestuurder van de Eduardo Frei Stichting

'De Eduardo Frei Stichting is een CDA-stichting waar ik met mijn internationale ervaring een bijdrage aan mag leveren. De functie is onbezoldigd.' Ormel heeft deze functie na vragen van BNR alsnog gemeld.

Rob Rooken (JA21)

Voorzitter van de Stichting Muiderberg Film Festival

'De stichting heeft al jaren geen activiteiten of inkomsten, en geeft de heer Rooken geen inkomsten, alleen kosten.'

Dorien Rookmaker (Meer Directe Democratie)

Enig aandeelhouder Juncta Juvant B.V.

'Een stamrecht-bv is in het kader van EU-transparantie niet van belang. Het is een pensioenpotje. Daar gaat de EU-wetgeving niet over. Dus zie ik hier geen conflict of interest.'

Paul Tang (PvdA) Eenmanszaak 'Multiplicator'

'In het mandaat 2019 - 2024 heb ik geen neveninkomsten gehad. Daarbij is het zo dat ik als commissaris een factuur moest sturen en BTW moest afdragen. Dan is een eenmanszaak met een BTW-nummer handig. Wat telt is dat de nevenactiviteit is opgegeven en is terug te vinden.'